Widmo Brockenu to wyjątkowe zjawisko optyczne występujące w górach. Pojawia się, gdy obserwator widzi własny cień na mgle lub chmurze poniżej. Często towarzyszy mu kolorowa obwódka światła, nazywana glorią. Powstaje, kiedy osoba stoi między słońcem a mgłą. Jest widoczne głównie w wysokich partiach gór, szczególnie w Tatrach, Karkonoszach i Beskidzie Żywieckim.
Nazwa pochodzi od góry Brocken w Niemczech. Zjawisko zostało odkryte w 1780 roku przez pastora Johanna Silberschlaga. Najlepiej obserwować je wcześnie rano lub późnym popołudniem, gdy słońce jest nisko.
Najważniejsze informacje:- Wymaga obecności mgły lub chmur poniżej obserwatora
- Występuje tylko przy odpowiednim nasłonecznieniu
- Najczęściej pojawia się w wyższych partiach gór
- Towarzyszą mu lokalne legendy i przesądy
- Jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i bezpiecznym
- Najlepiej widoczne o wschodzie lub zachodzie słońca
Czym jest zjawisko Brockenu
Zjawisko Brockenu, znane również jako widmo brockenu lub mamidło górskie, to fascynujący fenomen optyczny w górach. Obserwator dostrzega własny cień rzucany na mgłę lub chmury znajdujące się poniżej, któremu często towarzyszy kolorowa obwódka światła zwana glorią górską. Ten niezwykły spektakl natury może wydawać się surrealistyczny, szczególnie gdy cień obserwatora porusza się wraz z nim, sprawiając wrażenie gigantycznej sylwetki na niebie.
Podczas obserwacji widma brockenu, cień na mgle często wydaje się znacznie większy niż rzeczywista postać obserwatora. Zjawisko to potrafi być tak realistyczne, że niektórzy wspinacze przez wieki interpretowali je jako nadprzyrodzone. Tęczowa poświata otaczająca cień dodaje całemu zjawisku mistycznego charakteru, szczególnie gdy pojawia się nieoczekiwanie podczas górskiej wędrówki.
Jak powstaje zjawisko Brockenu
Zjawisko Brockenu powstaje w wyniku specyficznego układu trzech elementów: słońca, obserwatora i mgły. Gdy promienie słoneczne padają na obserwatora stojącego na wzniesieniu, jego cień rzucany jest na znajdującą się poniżej mgłę lub chmurę. Powstający efekt brockenu jest rezultatem odbicia i rozproszenia światła na kropelkach wody.
Charakterystyczna gloria górska tworzy się dzięki dyfrakcji światła na mikroskopijnych kropelkach wody. Promienie słoneczne, przechodząc przez te kropelki, ulegają załamaniu i rozszczepieniu, tworząc kolorową obwódkę wokół cienia. Intensywność zjawiska zależy od wielkości kropelek wody w mgle.
Najważniejszym czynnikiem w powstawaniu widma brockenu jest odpowiedni kąt padania promieni słonecznych. Słońce musi znajdować się za obserwatorem, a chmura lub mgła przed nim, tworząc idealny układ dla powstania tego zjawiska optycznego w górach.
Czytaj więcej: Chleb o niskim IG - przepis krok po kroku na zdrowy domowy chleb z mąki pełnoziarnistej
Warunki niezbędne do zaobserwowania widma Brockenu
Zobaczenie zjawiska Brockenu wymaga spełnienia kilku kluczowych warunków atmosferycznych. Obserwator musi znajdować się na odpowiedniej wysokości, gdzie występuje inwersja temperatury. Powietrze musi być wystarczająco wilgotne, aby utworzyła się warstwa mgły lub chmur.
- Obecność gęstej mgły lub niskich chmur poniżej poziomu obserwatora
- Bezpośrednie światło słoneczne padające zza pleców obserwatora
- Wysokość względna co najmniej 1000 m n.p.m.
- Stabilne warunki atmosferyczne bez silnego wiatru
- Czyste powietrze powyżej warstwy mgły
Najlepsze miejsca do obserwacji zjawiska Brockenu w Polsce
W polskich górach widmo brockenu najczęściej pojawia się w Tatrach i Karkonoszach. Szczególnie dobre warunki panują na Kasprowym Wierchu i Śnieżce, gdzie często występują odpowiednie warunki atmosferyczne. Infrastruktura turystyczna w tych miejscach ułatwia bezpieczną obserwację zjawiska.
Beskid Żywiecki, szczególnie okolice Babiej Góry, również oferuje doskonałe warunki do obserwacji zjawiska Brockenu. Wysokość masywu i częste występowanie mgieł sprzyjają powstawaniu tego fenomenu. Pilsko i Babia Góra to miejsca, gdzie zjawisko występuje najczęściej.
| Miejsce | Wysokość n.p.m. | Najlepszy okres obserwacji |
| Śnieżka | 1602 m | Wrzesień-Październik |
| Kasprowy Wierch | 1987 m | Sierpień-Wrzesień |
| Babia Góra | 1725 m | Maj-Czerwiec |
| Pilsko | 1557 m | Kwiecień-Maj |
Kiedy szukać widma Brockenu
Zjawisko Brockenu najczęściej można zaobserwować wczesnym rankiem, tuż po wschodzie słońca. Jest to czas, gdy warunki atmosferyczne są najbardziej stabilne, a mgły często zalegają w dolinach. Temperatura powietrza i wilgotność sprzyjają wówczas powstawaniu tego zjawiska.
Późne popołudnie, szczególnie 2-3 godziny przed zachodem słońca, to drugi optymalny moment na obserwację widma brockenu. Jesień i wiosna są najlepszymi porami roku ze względu na częste występowanie mgieł i odpowiednią wilgotność powietrza. Zimą zjawisko występuje rzadziej ze względu na mniejszą wilgotność powietrza.
- Zawsze sprawdzaj prognozę pogody przed wyjściem w góry
- Nie podchodź zbyt blisko krawędzi podczas obserwacji
- Zabierz odpowiedni sprzęt i ciepłe ubranie
- Informuj innych o planowanej trasie wędrówki
Historia odkrycia zjawiska
Pierwsze udokumentowane obserwacje zjawiska Brockenu pochodzą z 1780 roku. Johann Esaias Silberschlag, niemiecki pastor i przyrodnik, jako pierwszy szczegółowo opisał to zjawisko obserwowane na górze Brocken. Jego odkrycie zapoczątkowało naukowe badania nad tym fenomenem.
Nazwa widmo brockenu pochodzi właśnie od góry Brocken w paśmie Harzu. Przez kolejne stulecia zjawisko było intensywnie badane przez naukowców. Góra Brocken stała się popularnym miejscem obserwacji tego fenomenu, przyciągając badaczy z całej Europy.
Legendy i wierzenia związane z widmem Brockenu
Wśród taterników krąży przesąd, że zobaczenie widma brockenu zwiastuje nieszczęście w górach. Legenda ta została rozpowszechniona w latach 20. XX wieku przez Jana Alfreda Szczepańskiego.
Istnieje jednak pozytywna przeciwwaga do tej ponurej przepowiedni. Zgodnie z ludowym przekonaniem, trzykrotne zaobserwowanie zjawiska Brockenu przynosi szczęście i zapewnia bezpieczeństwo w górach.
W niemieckim folklorze widmo brockenu było często wiązane z sabatami czarownic. Góra Brocken uznawana była za miejsce ich spotkań, a samo zjawisko interpretowano jako manifestację sił nadprzyrodzonych.
Podobne zjawiska optyczne w górach
Góry oferują wiele fascynujących zjawisk optycznych podobnych do widma brockenu. Szczególnie interesująca jest tak zwana biała tęcza, powstająca w podobnych warunkach atmosferycznych. Miraże górskie to kolejny przykład niezwykłych złudzeń optycznych.
Halo słoneczne i słupy świetlne to zjawiska często mylone z glorią górską. Powstają one jednak w innych warunkach atmosferycznych i mają odmienną naturę fizyczną. Ich obserwacja wymaga innych warunków atmosferycznych.
- Biała tęcza - powstaje gdy kropelki mgły są wyjątkowo małe
- Miraże górskie - złudzenia optyczne powstające przy inwersji temperatury
- Halo słoneczne - zjawisko optyczne związane z obecnością kryształków lodu w atmosferze
Co warto zapamiętać o zjawisku Brockenu?
Widmo Brockenu to fascynujące zjawisko optyczne, które możesz zaobserwować w polskich górach, szczególnie w Tatrach, Karkonoszach i Beskidzie Żywieckim. Najłatwiej dostrzeżesz je wczesnym rankiem lub późnym popołudniem, gdy twój cień odbije się na mgle lub chmurach poniżej.
Do zaobserwowania zjawiska potrzebujesz specyficznych warunków: odpowiedniej wysokości (minimum 1000 m n.p.m.), mgły lub niskich chmur pod tobą oraz słońca za plecami. Najlepsze miejsca do obserwacji w Polsce to Śnieżka, Kasprowy Wierch, Babia Góra i Pilsko.
Choć wokół zjawiska Brockenu narosło wiele legend i przesądów, jest to całkowicie naturalne i bezpieczne zjawisko. Pamiętaj jednak o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w górach - sprawdź prognozę pogody, zabierz odpowiedni sprzęt i poinformuj innych o swojej trasie.
